Bozlak (Abdal) Ayağı
Bozlak kelimesi, bağırmak, çığlık kopararak yüksek sesle haykırmak anlamlarına gelen bozlamak kelimesinden türemiştir. Halk müziğimizde, Bozlak bir uzun hava türüdür. İç Anadolu’da, Kırşehir, Keskin ve Niğde’ye yerleşen Abdallar ile Güney Anadolu’da Toros yaylalarında yaşayan Afşarlar arasında pek yaygın olan Bozlaklar, bir erkek sesçi tarafından söylenir. Bozlaklar, genellikle bir oktav ses genliği içinde seyreder. Oktavın üzerinde (on bir ve on ikili) ırak aralıklara kadar yükselen bozlaklar varsa da, bunların şiirsel yapısı aydost diye bir ünlemle başlar. İşte, bundan dolayı, bu tür bozlaklara “Aydost” denilir.
Bozlak havalarını. Afşarlardan çok, Abdalların çalıp-söylediklerini yapılan araştırmalar kanıtlıyor. Bunun içindir ki, Bozlak Ayağı’na “Abdal Ayağı” demek daha uygun düşüyor. Nitekim Kırşehirli yöresel sanatçılar (Abdallar) bozlak havalan çalıp-söyledikleri zaman, sazlarını “Abdal Düzeni”ni çekiyorlar. Ayrıca, bozlak kelimesi, ayaktan ziyade, bir uzun hava olarak kullanılıyor.
Keskin’li Hacı Taşan, Kırşehirli Çekiç Ali, Kırşehirli Muharrem Ertaş ve oğlu Neşet Ertaş, aydost, bozlak ve halay havalarını çok iyi çalıp-söyleyen geleneksel halk müziği ustalarıdırlar.
Seyir: Abdal Ayağı’nda seyir, genellikle inicidir. Altıncı ses (Fa) dan tize doğru bir çıkış yapıp, ağır ve zengin bîr melodik yapı oluşturarak üçüncü sese (Do) kadar iner. Buradan beşinci sese (Mi) bir çıkış yapar. İnerken, “Mi” sesini Mib
olarak değiştirip “La” sesinde karar verir. Bazen de, tepe sesi olan on bir ve on ikiliden başlayıp, sırasıyla, tiz “La”, “Fa” ve “Do” seslerini güçlendirerek inici bir seyir oluşturur. Yumuşak bir iniş yaparak “La” sesinde karar verir.
Daha önce de değindiğimiz gibi, Abdal saz ustaları, sazlarını kara düzen yerine Abdal Düzenine çekerler. Abdal Düzeninin en büyük özelliği, tonik sesi olan “La” perdesinin dem tutar gibi devamlı duyurulmasıdır.
Bozlak ve Aydost Havalarının İç ve Güney Anadolu’da yaygın olmasıyla birlikte, yurdumuzun her köşesinde Bozlak Dizisine örnek halk ezgilerimize rastlanır. Bilhassa Ege’de bu dizi çok benimsenmiştir. Tahtacılar diye tanınan Ege Bölgesi Alevîleri’ nin Semah ve Nefesleri Bozlak Dizisindedirler.
Örnekler: